IT Community Column: Je beste zelf zijn als data professional

Data ethiek voor de data professional: wat is ‘goed’?

Wie weleens op de website van Yacht heeft gekeken, of via een andere weg iets van Yacht heeft gezien, heeft vast de volgende leus gelezen: 'Verandering brengen door jezelf te blijven’. We zijn namelijk als maatschappij continu aan veranderingen onderhevig en het liefst wil je dat die veranderingen teweeg worden gebracht zonder dat iemand zich voordoet als iemand anders. 

Je beste zelf zijn

Ik zou willen dat jij je beste zelf bent en dat is soms best lastig als (data) professional. Je hebt namelijk gedetailleerd werk en het wordt daardoor moeilijk om het grote plaatje te kunnen zien, waardoor je ondanks dat je het ‘goede’ wil doen niet altijd een gewenst resultaat krijgt. Zo kom ik op een andere, ietwat cynische, leus: ‘de weg naar de hel is geplaveid met goede bedoelingen’. Het kan dus toch gebeuren dat we in onwenselijke situaties terechtkomen, terwijl ik geloof dat de meerderheid van de bevolking niet kwaadgezind is en wel waarde hecht aan een samenleving waarin het fijn is om te zijn. Gegevensverwerking heeft hier een belangrijke rol, omdat de algoritmes en de gegevens die verzameld worden door sociale media platforms hier zoveel invloed op hebben.

Ethiek als data professional

Het is belangrijk om zoveel mogelijk de effecten van ons werk in te zien en dit te kunnen plaatsen in het grotere geheel, want: ‘de problemen van vandaag komen voort uit de oplossingen van gisteren’. Daarom wil ik een uitleg geven over data ethiek vanuit het perspectief van een data professional, via eerder genoemde drie spreekwoorden of leuzen. Eigenlijk specifieker over hoe een data professional verantwoordelijkheid moet nemen voor de effecten van hun werk door ruimte te nemen om na te denken over het grotere geheel. Er zijn veel teksten over dit onderwerp te vinden op internet, maar meestal geschreven vanuit het oogpunt van bijvoorbeeld een jurist. Zo krijg je snel een vergelijking tussen het juridische en ethische aspect van data en krijg je wellicht als jurist hierbij een feeling, maar als data professional minder snel. Om een idee te geven over of en wanneer je je aangesproken moet voelen benader ik het vanuit een ander perspectief, namelijk die van de professional zelf.

De betekenis van ethiek

Ik begin nog even over de betekenis van ethiek. Het gaat over wat ‘goed is om te doen’ en om ‘goed’ te kunnen doen is er in essentie tijd, reflectie en een definitie van ‘goed’ nodig. Je hebt tijd nodig om afstand te nemen van waar je mee bezig bent en om kritisch zijn over wat het is waar je mee bezig bent. Zonder definitie van wat ‘goed’ is heeft die reflectie echter geen zin. Het is dus niet dezelfde kwestie als legaliteit of voldoen aan de wet, sterker nog: dit kan wel eens wringen. Een voorbeeld hiervan is dat op verschillende sociale media platformen zogenaamde echo chambers ontstaan. Dit zijn online communities waarin groepen mensen met dezelfde visies, meningen etcetera samen komen en een gesloten systeem creëren. Hierdoor worden deze visies en meningen versterkt en herhaald. Echo chambers functioneren dus eigenlijk heel goed, want ze brengen mensen samen. Helaas brengen ze ook minder goede effecten mee zoals polarisatie. Hoe en wanneer moet je dan verantwoordelijkheid nemen voor de effecten van jouw werk?

Echo chambers

Laten we verder ingaan op de echo chambers, want eigenlijk zijn dit gewoon collectieve tunnelvisies. Deze ontstaan doordat sociale media platforms hebben ontdekt dat bepaalde berichten vaker worden gedeeld en meer worden geliked dan anderen, of deze berichten nou positief of negatief zijn. Ook geven veel platforms suggesties over welke influencer of gebruiker jij interessant zou kunnen vinden die jij dan kan volgen, op basis van je eerdere gelikete content. Als je bepaalde berichten liket is de kans groot dat de suggestie van het platform iemand is die berichten deelt die lijken op jouw eerdere likes. Via dit soort mechanismen ontstaat er een soort loop: iemand post iets, dat wordt vaak gedeeld, diegene krijgt meer volgers en post daarom meer van dat soort berichten enzovoort. Het lijkt logisch dat berichten verspreiden niet ongewenst is: het is een paradox, omdat het voortkomt uit de behoefte om een platform te maken waar mensen bij elkaar kunnen komen. Die behoefte is een mooie om wat mee te doen: een middel om mensen bij elkaar te brengen en contact te vergroten is helemaal geen slecht idee. Hier moet je hiermee kunnen omgaan als data professional.

Plaats je werk in het grotere geheel

Het is belangrijk om jouw werk te plaatsen in het grotere geheel, goede bedoelingen zijn niet genoeg. Een goede bedoeling is namelijk een intentie om iets te doen, maar het is noodzakelijk om die goede intentie om te zetten in een goede daad. Wees daarom altijd jezelf, want de effecten van jouw daden liggen niet altijd in lijn met wat je wil dat ze zijn. Reflecteer daarom op jouw werk en de impact daarvan en vraag je af of je het eens bent met jouw daden. Vraag je af of je de daad bij het woord heeft gevoegd, waarbij het woord hier natuurlijk die goede bedoelingen zijn. 

Oftewel, breng verandering door jezelf te blijven en onthoud dat je altijd een aantal dingen kan doen: 1) als het je lukt kan je de koers wijzigen naar iets wat minder schadelijk kan zijn, 2) je kan de ongewenste effecten signaleren en 3) je kan als die eerste twee niet zijn gelukt achteraf verantwoordelijkheid nemen en jouw daden hierop aanpassen. Ik vraag je dus niet te veranderen, ik vraag je juist jezelf te blijven, door te reflecteren op wat jouw waarden en normen zijn. Vanuit die waarden en normen kan je dan naar de drie acties kijken die het meest toe te passen zijn. Daag jezelf uit om na te denken over jouw werk en of dat past bij wie je bent.

Wil je ook de volgende stap in je carrière zetten?Meld je aan voor ons IT traineeship